Dikkatsizlik
İyi günler Dilek hanım….
Kızım üniversite sınavına hazırlanıyor ve denemelerde dikkatsizlikten yapamadığını söylüyor. Ne yapmalıyız?
Dikkati, beynimizin belirli bir süre sadece bir düşünceye odaklanması, dışarıdan gelen uyarıları durdurarak tek bir uyarana yoğunlaşma hali olarak ifade edebiliriz. Şu anda bu yazıyı okurken dışarıdan gelen sesleri duyuyorsunuz , belki biri bulunduğunuz yere geldi size bakıyor. Siz farkında olmasanızda beynimiz onlarca uyaranı bir anda alıyor, ama içlerinden sadece birini seçiyor ve ona odaklanıyor. İşte beynimizin bu yeteneğine “dikkat” diyoruz.
Beynimiz onca uyaran arasından birini seçmekte , bunu öncelikle kısa süreli belleğe, sonra da uzun süreli belleğe atmaktadır. Eğer bilgi kısa süreli bellekteyken dikkat dağılırsa ve bilgi daha sonra yeniden işlenmezse uzun süreli belleğe gidemez ve bir süre sonra unutulur. Bu da bize dikkatin , öğrenmemiz üzerinde ne kadar büyük bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir.
Diyelim ki ; yolda gidiyorsunuz ve bir arkadaşınız size telefon numarası söylüyor. Fakat bu arada yoldan tanıdık geçiyor selam veriyor, bisikletli aniden önünüze çıkıyor, bir satıcı bağırarak yanınızdan geçiyor. Eğer telefon numarası hariç diğer uyaranlara karşı koyup telefon numarasına odaklanabiliyorsanız numarayı ilk önce kısa belleğe daha sonra da tekrar ederek uzun süreli belleğe atabiliyorsanız siz dikkatli birisiniz.
Fakat zaman bu durum bu kadar kolay olamıyor.Bu durumun çeşitli sebepleri var:
DİKKATİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
İLGİ: Futbola çok ilgili biri iseniz eğer kalabalığın içinde Fenerbahçe ile ilgili konuşmayı hemen duyarsınız. Diğer tarafta daha baskın bir şekilde konuşulan pasta tarifini duymazsınız bile… Ya da gazete okurken kocaman manşetler dikkatimizi çekmezken sevdiğimiz sanatçı ile ilgili küçücük punto ile yazılmış haber dikkatimizi çekebilir.
BEKLENTİ: Uzun süredir iş arayan birisi , iş ilanını diğer kişilere nazaran daha çabuk farkeder.
İHTİYAÇLAR: Çok acıkmış birisi, yemek kokusunu daha az acıkmış kişiye nazaran daha çabuk algılar.
MESLEK: Mesleğimizle ilgili görsel ve işitsel veriler daha çabuk algılanır.
GEÇMİŞ DENEYİMLER:Bazen yolda giderken hiç tanımadığımız birinin bir anda dikkatimizi çektiğini farkederiz. Daha sonra düşününce o kişinin daha önce tanıştığınız birine benzediğini hatırlarız.
DİKKATİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER
ÇAĞRIŞIMLAR: Bazen ders dinlerken dalıp gittiğinizi fark edersiniz. Mesela öğretmeninizin elbisesinin ucundaki işlemeye gözünüz takılır ve o işlemenin olduğu bir mekan aklınıza gelir. Orada kahvaltı etmişinizdir ve koltuğun deseni o işlemeyi andırmaktadır. Oradan kahvaltıda neler olduğu aklınıza gelir derken siz bir derse dönersiniz ki ders bitmiş gibi….
Bu durum serbest çağrışım şeklidir ve insanı adeta yönetir. Bu özelliğimizin farkına vardığımızda (şimdi olduğu gibi) artık bu duruma “dur” diyebiliriz. Çağrışımlarımızı yönetebiliriz. Alışkanlık haline geldiği için kolay olmayacaktır , fakat düzeldiğinde çok faydasını göreceksiniz. Bunun için yapılması gereken en önemli şey “başarılı olmak istiyor muyum ?” sorusunu kendinize sormanız.
DUYGULAR: Çok sevdiğiniz bir arkadaşınızla kavga ettiniz diyelim , içinizden ders çalışmak ya da kitap okumak gelir mi? İçinde bulunduğunuz psikolojik durum sadece ders çalışmamızı değil o anda yapmak istediğimiz her şeyi etkiler. Duygusal kontrolümüzü sağlayamadığımız müddetçe çok önemli anlarda dikkat dağılması ile karşılaşmamız söz konusudur.
BESİNLER: Beyin hücrelerinin birbirleri ile iletişimde bulunmaları için sinir ileticileri adı verilen kimyasallara ihtiyacı vardır. Dopamin bu ileticilerden biridir ve tüketilmesi halinde dikkati olumsuz etkilemektedir. Et, tavuk, balık, süt ve kuru yemişlerde dopamin bolca bulunur ve bu gıdaların yeterince tüketilmesi gerekir. Ayrıca uzmanlar omega 3 ve b12 vitamini ile çinko elementinin de dikkat ve öğrenme üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuşlardır.
Yani değerli okurum kızınızın dikkat problemi yaşaması normal fakat geliştirmesi gerekiyor. Burada en kritik nokta gerçekten yapılandırılmış bir hedefi olmalı ve o hedefin altı doldurulmalı. Kişiler ancak ve ancak o zaman dikkatlerini yönetebilirler. Kızınız hayatta ne yapmak istediğini bilecek bunu spesifik(ölçülebilir) bir şekilde dile getirecek ve o hedefe giden yolda neler yapması gerekiyorsa ısrarcı bir şekilde onu yapacak. Kendine sürekli” ben gerçekten ne istiyorum?” bu soruyu soracak .
Şunu da bilmeliyiz ki biz her şeyi sevdiğimiz , çok mutlu olduğumuz için yapmayız. Hayatımız, kişisel gelişimimiz için gerekli gördüğümüz için yaparız. Ütü yapmak istemeyiz ama yaparız, iş yerinde çalışmak istemeyiz ama çalışırız, yemek yapmak istemeyiz ama yaparız. Neden …yapmadığımız zaman yaşamımızın dengesi bozulur… Görev olarak biliriz ve yaparız. Çocuklarımıza bunu anlatmamız gerekiyor. Sevmek zorunda değiller, fakat yapmak zorundalar…..
Sağlıcakla kalın…
DİLEK ALBAYRAK
SOSYOLOG AİLE DANIŞMANI